बबन्या लहान व्हता त्या टायमासून आब्यासात लई ब्येस. गनितात तर गडी लई फास्ट व्हता. अशी फटाफट गनिते सोडवायचा की त्याचे मास्तर चाट पडायचे. इज्ञानातबी गडी तेज व्हता. बारावीत फटक्यात पास केली तवा खर तर त्याची लय इच्छा व्हती की आपन बी कालेजात जाव. बीयस्सी कराव मग शहरात नोकरी करावी. पन लहान व्हता तवापासून मामाकडे शिकाया व्हता. आइ बाप लहानपनी वारलेले. मामाने त्याच शिक्षान केले. बिचान्याकडे पैसा अडका काय न्हाय. तव कालेजला जायचा कसा. बर तो काय यसी यस्टी ओबीशी काय बी नव्हता. मग त्याला कसे ते कालेज जमनार.
बिचारा अगदी निराश झाला. बापाने त्याला जेमतेम १ येकर शेती मागे ठेवली व्हती. त्या जमिनीत त्येचे दोन भाऊ अगुदरच मर मर मरत व्हते तवा त्येंचे घर चालत व्हते. तवा येती करायचा मार्ग बी नव्हता. असाच बिचारा दुखाःत गुमान डोचक्याला हात लावून इचार करत बसला व्हता आता पुड काय करायचे?
अचानक एक दिवशी मोठा चमत्कार झाला.
येका रविवारी गावात मोया शहरातून दोन जीपा भरून काही तरून बापे व काही बायका आल्या व्हत्या. त्यातल्या एका त्यांचा लिडर दिसणार्या एकाने तरतरीत दिसणार्या बबन्याची विचारपुस केली व त्याला सल्ला दिला की “बबनराव तुम्ही बारावी केली. तुमाला शिकवायचीबी आवड आहे अस मला तुमचे सर म्हणत होते. तेव्हा तुम्ही पण शिक्षण क्षेत्रात जा. आता डीएड करा. पुढे तुम्हाला वाटेल तेव्हा तुम्ही तुमचे कॉलेज पुरे करून डिग्री मिळवु शकता तसेच पुढे बीएड बी करू शकता.”
भांबावलेल्या बबन्याला त्याच्या आयुष्यात पयल्य्यांदी कूनी बबनराव म्हंटले व्हते व इतका ब्येस सल्ला दिला व्हता. तो बाप्या नुसता सल्ला देवून थांबला न्हाय तर त्याने लगेच एक कागद काढला व त्याच्या फरेंबाज अक्षरात एक चिट्ठी डिएड कालेजच्या सायबाला लिहून दिली व बबन्याला तिथे कसे पोचायचे हे चांगले समजावले व चक्क एक पन्नासची गांधीबाबाची नोट हातात ठेवली.
बबन्या यस्टीतून बालेगावच्या तियावर त्याची ब्याग व वळकटी घेऊन उतीरला तवा काळोख होत आला व्हता. जरा विचारपुस करत बबन्या मैलभर असलेल्या पंचायतिच्या हापीसात पोचला तवा चांगला काळोख झाला व्हता. नशीबान हापिसातून कंदिलाचा उजेड येत व्हता व दारात एक जीप उभी व्हती, म्हणजी हापिसात कूनीतरी व्हत. तो आत पंचायतिच्या हापिसात शिरला तर एक पन्नाशीचे रूबाबदार फेटेवाले बाबा दुसर्या एका इसमाशी गप्पा ठोकताना दिसले. बाहेरच्या शिपायान बबन्याला त्यांनला भेटायला सांगितले.
बबन्याने फेटेवाल्याला रामराम केला व त्याच्या नेमणुकीची चिट्ठी त्यांच्या हातात दिली. फेटेवाल्याने चिठी उलट्सुलट केली व बबन्यालाच विचारले, “काय काम हाय?”
“मी तालुक्याच्या शिक्षणखात्याच्या हापिसातून आलोय. तुमच्या गावात नवी शाला चालू झाली न्हय, मला तेथे नेमलाय.” बबन्याने चाचरत उत्तर दिले.
“म्हणजे नवे मास्तर म्हना की तुमी. चला लय ब्येस झाल. पन तुमी तर लई तरने दिसता. काय नाव म्हणाला तुमचे? अन कुठल्या गावचे?”
“माझे नाव बबन्या जोशी. माझं गाव वडगाव, तालुका सुपा. यंदाच डिएड झालो व्हतो. कालेजात पयला नंबर काइला, लगेच नेमनुक केली मोया सायबानं तुमच्या गावाच्या साळत.” बबन्यान डोईची टोपी काढत माहिती पुरवली व शक्य तितका आदबीने उबा राहत बोलला.
“म्हणजे बामन म्हनायच का तुमी बबनराव? लई ब्येस! तिच्यामायला नाम्या कुठ ग्येला तू मरायला. ये हित. हे आपल्या साळेचे नवे मास्तर. जा त्येन्ला एक खुर्ची आण. आनीच्या मायला! मस्तचा पाज आमाला. जा तीन चार आन. आनी मला बी आन की वाइच. तुमच ते काय बिना साखर की काय ते नगो मला समजल का?. च्यामयला! चात चांगली इब्बल साकर हानुन आन, जा बिगीन.” नाम्याने खुर्ची दिली तसे बबन्या आदबीने खाली बसला.
शेजारच्या मानसाने त्याला रामराम क्येला. बबनराव बसा. हे आपल्या गावचे पाटील हंबीरराव, हे आपल्या पचायतीचे पण हेड हायत. महणजे खर तर पाटलीन बाई अध्यक्षीन हाईत. पन पाटीलच मेन हाइत हित अन समदं त्येच बगतात.”
बबन्याने परत पाटलाना नमस्कार केला.
पाटलानी रंगवलेल्या मिशाना उगाचच पिळ दिला. “तर बबबनराव नविनच बांधतोय आपन ही शाला. अजून काम पुरे झाले न्हाय, पोर आजून येत नाहित पन आता तूनी आला आहात तर उद्यापासून कामावर आपने येकदम जोर लाऊ काय? शाळत पोर काय कदीबी येतील. आमच्या गावची मुल ५ मैल लांब जातात पहा यस्टीतून पल्याडगावाला.” पाटील माहिती पुरवत असता तितक्यातचा आला.
“मास्तराना राहायची काय सोय पाटील?” शेजारच्या मानसाने पाटलांना प्रश्न केला.
बबन्याने बारीक तोंड केले. खर तर त्याने यावर साधा विचारही केला नव्हता.
पाटील मिशीला पिळ देत विचार करू लागले. बालेगाव जेमतेम पाचशेची वस्ती. हिते हाटेल असण्याचा प्रस्नच नव्हता. हित काइ शहरासारखी शिस्टीम न्हाय की कूनी भायाने घर दिल. नविन शाला तर अजून बांदायलाबी न्हाय घेतली. त्यी जागाबी गावापासून लय लांब. तिथे त्या ओसाड माळरानावर ना पानी ना काही सोय. तिथ ठेवल तर हे बेणं दोन दिवसात पळायच. आनी ही नविन शाला तर पाटलांनी कागदावर उबीबी क्येलेली. त्यातच शाळा ह्यो पाटलांच्या खास जिव्हाळ्याची. त्यांच्याच ओसाड जमिनीवर त्याच्या आयीच्या नावाने बांधाया घेतलेली. अन शाळेला अन शालुलाबी मास्तर तर जरूरी हाय. काय करावे? तसा हा बामन दिसतो तर ठिक ठाक. वाड्याच्या औटहाउसमदंी ठेवला तर कसे हुइल?
“मास्तर तुमी अस करा. सध्या काही दिवस आम्ही तुमची सोय आमच्या वाड्यावर करतो. मग येकदा साळेच काम सर्व सुरळीत झाल की आपन करू काही यवस्था. बर तुमी मॅरीड की शिंगल?” पाटील बबन्याकडे रोखून पहात बोलले.
“नाही पाटील शिंगलच हाय.” बबन्याने लाजत उत्तर दिले.
“ठिक हाय मंग. ठरल.”
चहा पिऊन पाटील बबन्याला जीपमधे घालुन निघाले. एका मिनीटात गावाचा म्येन रोड संपला व एका रस्त्याच्या टोकाला बर्यापैकी नविन बांधलेल्या घरासमोर नाम्या डायव्हरने जीप थांबवली. “या मास्तर.” पाटील बबन्याला घरात घेवून ग्येले. बाहेत पायताण काड्न बबन्या पाटलांमागे गेला. एका मोया बैठकीच्या खोलीत पाटलांनी त्याला बसवला. घरातही लाईटचा पत्या नव्हता. कंदीलाचा मिणमिणता प्रकाश घरात पसरला होता.
बबन्याला एका प्लास्टीकच्या खुर्चीत बसवून पाटील आत गेले. कंदीलाच्या उजेडात समोर टीव्ही चमकत व्हता. बाकी एखाद्या शहरातल्या घरासारखे सामान ठिवले व्हते. लई पॉश. बराच वेळान पाटील परत आले. फेटा काडल्यावर पाटील यकदम नरमच दिसत होते. रूबाब कमी वाटत व्हता व म्हातारे बी वाटत व्हते. त्यांच्या मागोमाग एक सा वारी साडी नेसलेली तरूण बाई होती. बहुदा पाटीनबाइ दिसत हुती.
“अव ऐकताय का? हे बबनराव. आपल्या नव्या शालच अन आपल्या शालीचे नविन मास्तर. आणी बबनराव ह्या आमच्या मिशीश.” पाटलांनी ओळख करून दिली. पाटलीणबाइ पस्तीशीच्या, ठेगण्या ठसक्या जरा बनेल वाटत होत्या. पाटलांची बहुदा दुसरी बायकु असावी.
“आमच्या मिशिस म्हन्जे आमच्या गावच सरपंच बर का. अवंदा मला न्ह्यायतर हिला झेडपीची शीट मिळल अशी समदंी फिल्डिंग लावलीया बगा ह्या टायमाला आम्ही. बर का मास्तर.” पाटलांनी ओळख लांबवली.
पाटलीण बाईनी नमस्कार केला. बबन्याने वाकून त्यांची पाय घरले. “अरे मास्तर असु द्या” पाटलीनबांईंचा मंजुळ आवाज बबन्याच्या कानाला बरा वाटला.
“चला आता जेवनाचे बघा बेगीन. आम्हाला भुका लागल्यात” पाटिल गुरकावले व बबन्याला घेऊन त्याला त्यांच्या जेवनाच्या मेजावर बसिवला. इतक्यात लाइटही आले.
बबन्या पाटलानी दावलेल्या खुर्चीवर जाऊन बसला. पाटील बराच वेळ सोताशी विचार करत व्हते, शेवटी मनाचा निश्चयय करून बोलले, “हे बगा मास्तर तुमाला खर ते सांगतो. आमची साळा अजून बांधुन होते हाय. तिला तिन महिने लागत्यात का सा, कोनास ठाव. ती बांधुन पुरी होइस्तुर तुमाला मी दूसर येक म्हत्वाच काम देतो बगा.
आमची एकुलती मुलगी हाय शालु, बाजूच्या गावात नववी यत्ता झाली हाय. पन नववीत दोन वरस गचकली बगा. आनी त्ये बेणं मास्तर काही तिला पास कर ना बगा.”
“आता दोन वर्स घरातच बसून हाय बगा. आता तशी लग्नाची झाली आहे. पन तिची लय इच्छा हाय बगा कालेजला जाइची. मलाबी वाटतया की आपली लेक कालेजला जावी. आता आमी व आमच्या मिशीस दोगबी राजकारनात. आमी आंगठ्बाज, आमची मिशिस मॅट्रिक, तर मुलगी निदान कालेजचा छापावाली पाहिजे का नगो? लगीन काय कवाबी होइल. आमी आमच्या व्यापात बिजी. घरात ही पोर एकटी असते. तवा तिचा निवांत अभ्यास करून घ्या, व तिला येस्सेशीला बसवा. सगळी बुका घरात हायेत. तिच्या अब्यासाला रूम बनवली हाय. काही लागली तर बोला.”
“शाळच काम होइस्तुवर तुमी आमच्या शालीकड लक्ष पुरवा. त्येच्यासाठी आम्ही तुमची नेमणुक करत आहोत. हे आता आपली शाला बांधुन होइत तवा होइल. तोवर तुमी आमच्या शालीचा घरी अभ्यास करून घ्यायचा, तिला दहावीला प्रायवेटमदी बसवायचे. तिने फकत पेपर द्यायचा. त्यातुमी मदत करायची. नंतर तिला त्यात पास करून घ्यायची जबाबदारी आमची.”
“तुमाला शिशान खात्याचा पगार मिलत राहीलच. आमी तितकाच पगार आमच्यातर्फे देऊ. म्हणजे पगार डबल, शिवाय आमच्या वाड्याच्या आउटहौसात तुमाला राहायला देऊ. जेवाण वाड्यावरूनच येइल.”
