शालन अक्कांची सून स्वाती. ऐन वयात आलेली तरणीबांड बाई. जर्या गव्हाळ वर्णाची, उंचीने मध्यम असलेली स्वाती दिसायला जरी साधी असली तरी भरल्या अंगाची होती. किंचीत पोट असल्याने पडलेल्या वळ्या तिच्या नितंबाला साजेश्या होत्या. त्यावर भरेलेले गच्च स्तन तिच्या देहाची शोभा वाढवत होते. पक्का घरगुती माल होती स्वाती. चंचल स्वभावाची, अल्लड स्वाती सहज पटल या विचाराने जो तो तिथे हात घालायचं बघत होत. कारणही तसंच होतं म्हणा, ती भावच देत होती सगळ्यांना, मनमोकळेपणाने बोलणार त्यामुळे तिच्याशी बोलायला लोकांना फारसं कष्ट घ्यावं लागत नव्हत.
स्वातीच्या ह्या मनमोकळ्या स्वभावामुळे सासूची आणि तिची सारखी भांडणे होत असत. त्यामुळे स्वाती शेजार्यांशी घश्टीने वागत होती. रामाला दत्ता नावाचा एक भाऊ होता. दत्ताची बायको गौरी आणि स्वातीची घट्ट मैत्री जमलेली. गौरी स्वातीपेक्षा पाच वर्षांनी मोठी होती. चूल आणि मुल इतकच काय ते गौरीच आयुष्य. नवरा नुसताच हक्क गाजवणारा. कधी प्रेमाचे चार शब्द नाही की, कोड कौतुक नाही. नुस्ता धाक. त्यामुळे गौरी स्वातीशी मिळून मिसळून राहायची.
अनिता स्वातीवर पाळत ठेवून तिचा अदमास घेऊ लागली. कुठे जाते, कोणाशी जास्त चिटकून राहते याचं निरीक्षण करू लागली. काही दिवसांनी तिला असं दिसलं की, रामाचा मोठा भाऊ रमाकांत जो की वारला होता त्याचा मुलगा सूरज आणि स्वाती यांच्यात काहीतरी वेगळंच नातं असल्याचं दिसत होत. घरात कोणी नसताना दोघांचे चोरून भेटणे, गुज गोष्टी करत बसणे, आपापसातील खाना खुणा यातून ‘ दाल में कुछ तो काला हैं ‘ असं वाटू लागले.
एके दिवशी भल्या सकाळी सूरज मळ्याकडे निघाला. गाडीला किक मारत असताना त्याची नजर खिडकीत उभ्या असलेल्या स्वातीकडे गेली. आणि सूरज मळ्याकडे निघाला. बाहेर उभ्या असलेल्या अनिताने त्यांचा तो इशारा भापला. काही वेळाने स्वाती पण मळ्याच्या दिशेने चालती झाली. अनिताला काय समझायच ते समजल. दोघंही दिसेनासे झाल्यावर अनिता सगळं आवरत करून मळ्याकडे निघाली.
थंडीचा तो महिना सकाळी कुंद हवा पसरली होती. गारठा जाणवत होता. वर्दळही फारशी नव्हती. अनिता शेतात आली आणि त्या दोघांचा कानोसा घेऊ लागली. अचानक तिला शेडशेजारून जात असताना आत काहीतरी कुजबुज होत असल्याचं ऐकू आलं. तिच्या चेहर्यावर समाधानाच हास्य पसरल. तिने खिडकीतून आत डोकावून पाहिले. अन् ती जागच्या जागी स्तब्ध झाली. दोन मुलांची आई असलेली स्वाती ऐन विशितल्या सूरजचा ‘ पुरूषार्थ ‘ आपल्या तोंडात धरून अधाश्याप्रमाणे चोखत होती.
सूरज – ” आ हा हा हा…! वैनी… मजा येत हाय बघा…!! आता खाऊन टाकता की काय त्याला…! बगा तुमाला बगून कसा उड्या मारतूय…!”
ते सामान तोंडातून बाहेर काढत स्वातीने एक जोराचा उसासा सोडला.
स्वाती – ” अ… ह… स् स् स्…! भावजी, राहता राहत नव्हत व. किती दिस नुस्तं बोलून तहान भागवायची. कधी ऐकदा तुमचं हे तोंडात घेईन असं झालं होतं. पहिल्यांडाव जेव्हा ह्याला हातात घेतलं होतं… आई आई गं… पागल झाले हूते मी…!”
अनिताने अदमास घेत दरवाज्यापाशी जात पूर्ण बळ एकवटत एक जोराची धडक मारली. दरवाजा उघडला. बेसावध ते दोघेही अचानक घाबरे होऊन कावरे बावरे झाले. आत आलेल्या अनिताने दोघांचा अवतार बघितला. स्वातीच्या कपाळावर घर्मबिंदू जमा झाले होते. त्यातच तिच्या केसांच्या बटा मिसळल्या होत्या. ब्लाऊजचे हूक निघालेले, साडी अस्थाव्यस्थ झालेली. तिचे भंग झालेले सौंदर्य त्या अवस्थेत उठून दिसत होते. सूरजची पॅन्ट मांडीपर्यंत खाली आलेली. त्याच्या उंडर वेअर मधून त्याचे मुसळ बाहेर डोकावत होते. अनिताची नजर त्याच्या त्या ताज्या अवयवावर पडली. भानावर येत तिने स्वातीला जाब विचारला.
अनिता – ” काय गं ए टवळे…! बाहेर तर लई भोळी भाबडी बनून फिरत अस्त्यास. अन् इथ ह्याच्यासंग ह्ये थेर करत बस्त्यास व्हय गं. अन् तुला रे पोरा. आ र लहान लहान म्हणत तू बी मोठा पराक्रम गाजिवलास की र…!”
पश्र्च्यातापाचा लवलेशही चेहर्यावर नसलेली स्वाती फणकार्याने म्हणाली.
स्वाती – ” अाे काकी, तुमि कश्याला मदी पडत हाईसा आमच्या. माझा दादला भाईर तोंड मारतुय म्हणून म्या ह्ये समदं करते. त्यो करू शकतुय तर म्या का नाय.”
वास्तविक पाहता अनिताला स्वाती गावासंगे का झोपना, तिला काही फरक पडत नव्हता. पण यशवंताचा बदला अन् रंगा सावकाराची मर्जी मिळवण्यासाठी तिला स्वातीला रंगासोबत झोपवायच होतं. तूर्तास माघार घेत अनिता म्हणाली.
अनिता – ” बरं बाई. मला काय तुमचं करायचं हाय. तुमचं तिकडं लक लाभ. मी कोण तुमाला ईचारणारी. चालू द्या तुमचं. म्या नाय सांगत कुणाला.”
असं म्हणत अनिता स्वाती आणि सूरजला न्याहाळत तिथून निघून गेली.
अनिता तेव्हापासून स्वातीला मात्र घस्टून राहू लागली. दोघी एकमेकींना धरून राहू लागल्या. स्वातीला पण अनिताच मागचं पुढचं माहीत होतं. त्यामुळं ‘ तेरी भी चूप, मेरी भी चूप ‘ अश्या प्रकाराने त्यांचं चालू होत. एकदा दुपारच्या गप्पा मारत बसल्या असताना अनिताने स्वातीला विचारलच.
अनिता – ” काय गं स्वाती. सूरज अन् तुझ्यात हे कसं सुरू झालं.”
स्वाती (इकडं तिकडं बघत) – ” मी जवा कवा गौरी ताई कडं जात व्हते ना. तवा सूरज भावजी मला लपून छपुन बघत असायचं. हे मी अन् गौरी ताईंनी ताडल. त्यानंतर एक दिवस दुपारी घरातील समदंी दुसर्या गावाला यात्रला गेली व्हतीत. घरात सूरज भावजी आणि गौरी ताई व्हत्या. ताईंनी मला बोलावून घेतलं. ताईंनी आम्हा दोघांना खोलीत बोलायला पाठवलं. त्या स्वतः बाहेरचा खोलीत पाळत ठेवत बसल्या. त्या दिवशी आम्ही दोघं एकत्र आलो. तवापसन् हे सगळं चालू झालं.”
अनिता – ” म्हंजी गौराला सगळं ठावं हाय तर.”
स्वाती – ” व्हय. काकी वाईट वाटणार नसल तर एक ईचारू काय??”
अनिता – ” ईचार की.”
स्वाती – ” तुम्ही अन् ईलास माळी…”
अनिता (न डगमगता) – “व्हय. झोपली हाय मी त्या सं गं. जे त्यानं मला दिलं त्ये तुझा काका देऊ शकला नसता मला. त्यानंतर तर मला चटकच लागली ह्याची. मी माझ्या अंगाचा वापर करत बरीच कामं करून घेतलीत.”
अनिताच्या सोबत राहत स्वातीला तिच्या इतर लोकांशी असलेल्या संबंधांची माहिती होत गेली. नकळत तिला अनिताचे अप्रूप वाटू लागले. लोकांना आकर्षित करण्यासाठी ती वापरत असलेले नुस्के, पुरूषांना भुलवायची पद्धत याचे तिला कौतुक वाटत असे. तरण्या स्वातीच्या मनात एक विचार चमकून जाणार, ” आ पण बी अनिता काकी गत बाहेरचा स्वाद चाखायला सुरूवात केली तर…?? तसं ही गैर काय हाय त्यात…? पैश्याची नड असतेच नाय म्हटलं तरी. ह्यांना नुस्ता गावात पुढारी पण मिरवायचा असतो. घरात, लेकरा बाळांना काय लागतं ह्याची साधी ईचार पुस बी नाही. काय होतंय ह्या मार्गानं पैक आलं तर. अन् असं बी सूरज भावजी सोबतच कुणाला कळल नाय, तसच ह्याच बी कुठं कळणार नाय. काय करू? काकिंना ईचारून बघू काय? पण कसं असं अचानक जाऊन ईचारणार.”
तिच्या मनात नानाविध प्रकारचे प्रश्न पडत होते. अन् एक दिवस तिने हिय्या करून अनिताला विचारलेच. असच एकदा रानात काम करत असताना अनिताच स्वातीकडे गेली. काही दिवस झाले स्वातीच्यात झालेला बदल अनिताने ताडला होता. अनिता जवळ येताच स्वाती म्हणाली.
स्वाती – ” या काकी, जेवण झालं की नाय?”
अनिता – ” व्हय झालं की. तुझं?”
स्वाती – ” झालं आताच. व्हाइस गारव्याला बसलो होतो. तोपर्यंत तुमी आला.”
अनिता – ” यावं म्हटलं जरा. एकटीच हुतीस म्हणून आलो.”
अखेर इकडच्या तिकडच्या गप्पा मारत स्वातीने विषय काढलाच.
स्वाती – ” काकी साब, बागला पैक लई लागलं असतील ना?”
अनिता – ” व्हय. समदं धरून पन्नास – साठ हजार खर्च आला बग.”
स्वाती – ” कूनच्या बँकतून कर्ज मिळालं ओ?”
अनिता – ” रंगा सावकाराकडून मिळालं पैक.”
स्वाती (तिरकी नजर करत) – ” म्हंजी रंग्याबरूबर बी तुमि…????”
अनिता – ” अलिकड तू लई चावट झाल्यास गं.”
स्वाती – ” आता काय करायचं काकी, तुमच्या संगतीचा परिणाम.”
अनिता – ” हम्म्म्म, लई दिलदार मनाचा हाय रंगा. तुझी आठवण काढत हुता.”
स्वाती आश्चर्यचकित झाली. सावकार अन् आपल्याला.
अनिता – ” नजर ठिऊन हाय तुझ्यावर. येडा झालाय तुझ्यासाठी. एकदा त्याची खाज मिटवलीस ना. पैश्यात खेळशिल पैश्यात. ईचार कर स्वाती. एकदा रंग्याची होऊन बघ.”
स्वाती (लाजत) – ” मी कधी पाहिलं नाय त्यांना. कसं दिसतात व ते?”
आता अनिता ते तिला काय सांगणार रंगाचे वर्णन. उगीच पैसे भेटतात म्हणून त्या काळ्याकुट्ट, विद्रूप रंगाला ती उडवून घेत होती. तरी पण ते उत्तर टाळत अनिता म्हणाली.
अनिता – ” मी असं सांगून मज्जा राहणार नाय, तूच बग की समोरासमोर.”
स्वाती – ” पण त्यासाठी त्यांना भेटाव लागलं…”
अनिता (स्वातीची हनुवटी उचलत) – ” जाऊ या की गं माझी राणी! उद्या दुपारी समदंी जण रानात अन् पोरं शाळत गेल्यावर झ्याक पैकी तयार हू. जाऊ आ पण सावकाराकड.”
स्वाती – ” आता बघाच तुमि काकी. कशी घायाळ करते मी माझ्या अदांनी सावकारांना.”
अनिता – ” बाय गं माझे.”
असं म्हणत अनिताने स्वातीला मिठी मारली. अनिताच्या चेहर्यावर विजयी मुद्रा उमटली. तिचा बदला आता पूर्ण जो होणार होता.
