‘संगी’ माजी थोरली भन हाय. म्हंजी तिच नाव ‘संगीता’ हाय पन सगळे तिला संगी म्हनत्यात आन म्या तिला ‘आक्का’ म्हनतो. माज्या परीस चांगली धा वर्शानी मोठी हाय.
माजी आक्का दिसाया लई ग्वाड हाय. आंगान एकदम थोराड हाय. तिला ईसाव लागलं तवाच आयेन तिला लुगडं, चोळी घालाया चालू केल व्हतं. आय तिला सांगायची, ‘गावातल्या मानसांची नजर लई वंगाळ हाय तवा गावात जाताना आंगभर पदर घेवूनश्यान जायचं.’
जवा ती परकर झंपर घालायची आन जत्रत घ्यातलेल पावडर, माळ, बांगड्या घालून नटायची तवा आक्षी उषा चव्हाण दिसायची.
जत्रच्या वक्ताला शाळच्या पटांगनात शिनेमाचा तम्बू लागायचा तिथ आमी पोर शिनेमा बघायचो. त्या शिनेमात नटी व्हती. उषा चवाण. तिला पायली की मला आक्का आटवायची. आक्षी तिच्या वानीच दिसायची आक्का. म्याच नाय समदंी प्वार म्हनायची तस.
माज्या बरूबरीची पोर आक्काबद्दल लई वंगाळ वंगाळ बोलायची. आदी आदी म्या एक दोगांना बकलून काडल. पन कोना कोनाला हाननार? त्यांच त्वांड गप कस करनार? तवा नंतर नंतर म्या त्यांच्याकड ध्यानच द्यायच सोडल.
आता खर सांगायच म्हंजी मला पन त्यांच वंगाळ बोलन आवडायच. जवापासून तेल्याच्या खंड्याने आमाला मूट माराया शिकिवल तवा पासन आक्का मला लई आवडाया लागली व्हती.
मुट मारता मारता त्यो बायांबद्दल लई घान घान बोलायचा. कोनाच थान आंब्यावानी हाय, कोनाच कुल्ह टरबुजावानी हाय, कोन कोनाला कस झवत आसल. आस काई बाई वंगाळ बोलायचा.
त्याच बोलन ऐकून लई लाज वाटायची पन मज्जा पन वाटायची. जवा तो आक्काच नाव घेवून बोलायचा तवा माज पानी लगेच सुटायच.
नंतर घरला आल्यावर आक्काकडं बगीतलं की लय लाज वाटायची. खंड्याच बोलन आटवायच आन मग कसतरीच व्ह्यायच.
बा दिसभर श्येतातच असायचा आन आये त्याला हातभार लावाया त्याच्या बरूबर रहायची. तवा अक्का घरला एकलीच असायची.
म्या पन बा बरूबर श्येतात राबायचो पन काईबाई काम काडूनश्यान लई येळला घरला यायचो. श्याळा तर म्या कवाच सोडली व्हती. नायतर काय. काय करायचय ते शिकून आन फिकून? श्येतातच राबायचय ना जनमभर.
घरात आक्काला काम करता करता म्या चोरून बगायचो. चोळीत कसल्याल तिच थान बगीतलं की चड्डीत वळवळ व्ह्यायची. कवा कवा काम करता करता ती थान्या वरचा पदर काडून त्वांड पुसायची तवा तिच्या चोळीच्या मदली फट दिसायची.
त्या फटीतन तिच थान बाहेर आल्याल दिसायच. लुगडं वर करून ती आंगन सारवायची नायतर कापड धुवायची तवा तिच्या ढवळ्या मांड्या दिसायच्या आन माजा बाबुराव चड्डीत उटायचा.
म्या लगीच टमरेल घेवूनशान वड्याला पळायचो. झुडुपा माग माजी एक खास जागा व्हती. तिथ बसून म्या चड्डी काडायचो व आंड हातात घेवून मूट मारायचो. आक्काला बगितल्याल आटवायचो आन पानी गाळायचो.
एक दिशी सकाळी म्या आंगनातल्या चिचेच्या झाडावर चडलो व्हतो. पार वर आगदी शेंड्यावर गेल्यालो. वरून सगळं अगदी ग्वाड दिसत व्हतं. लांबवर नजर पोचल तिथवर हिरव रान आन वावर दिसत व्हतं. एका हाताला गावातल्या घराची छपर आन गनपत वाण्याच तीन मजली घर, पल्याड्च्या टेकडीवरच शंकराच देवूळ सगळं सगळं दिसत व्हतं.
मग म्या खाली उतराया लागलो आन माज डोळ आंघुळीच्या मोरीवर ग्याल. आक्का आंघुळीच पानी काडत व्हती. म्हंजी ती आंघुळीला बसनार व्हती. आंगनाच्या दुसर्या कोपर्यात आडाच्या बाजूला घरला लागून अंघुळीची मोरी व्हती. एका बाजूला घराच भिताड व्हतं आन दोन बाजूला दगुड रचून भित केली व्हती. म्होरल्या बाजून बारदान लावून मोरीच दार केल्याल व्हतं.
खाली जमीनीवर उभ राहून मोरीतल काई दिसत नस कारन मोरीच भिताड खांद्यावरून उच व्हतं. पन आता वरतून मला मोरीतल सगळं दिसत व्हतं. म्या वरच थांबलो आन गुपचूप बघाया लागलो.
आक्कानी पानी घ्यातल आन मोरीत आली. उभ्यानच तिन खांद्यावरचा पदर काडला. मग चोळीची गाठ सोडून थान मोकळी क्याली. मग राहिल्याल लुगडं फेडून ती खाली बसली आन अंघुळ कराया लागली.
मला वरून तिच ग्वार ग्वार आंग दिसत व्हतं. आंब्यावानी गोल गोल थान बघून माजा आंड चड्डीत ताठ झाला. थान्यावर साबन लावून ती चोळाया लागली तवा माजा जीव कासावीस जाला. अस वाटाया लागलं मला आक्काच थान अस चोळाया मिळाल तर?
तिची आंगुळ जाली आन ती उभी राहिली. तिच्या जांघेत काळ्या केसांच जंगाल मला सपस्ट दिसल वरतून. कलिंगडावानी गोल गोल तिच कुल्ह चमकत व्हतं. लुगड्यान थ्वाड आंग पुसून तिन लुगडं अंगाला गुंडाळल आन मग घरात ग्याली.
पहिली येळ मी एक बाय नागडी पायली. माजा आंड एवडा कडक जाला व्हता की तिथच मूट मारावी आस वाटत व्हतं. पन त्यात धोका व्हता म्हनूनशान म्या गुपचूप खाली आलो आन टमरेल घेवूनशान वड्याला पळालो. झुडपात चड्डी खाली करतोय तर आंड टपाटपा गळाया लागला.
आक्काच थान आन कुल्ह आटवून हातान खसाखसा हालिवल आन पानी गाळल. लई पानी ग्याल. मला वाटाया लागलं येवड्या लांबून बाईला नागड पाहिल तर ही हालत जाली जर जवळून पायला मिळाल तर काय हुईल?
नंतर लई येळा आक्काला आंघुळ करताना झाडावरन पाहिल. आता तिला जवळून बगाया मनात वाटू लागलं. पन तिला जवळून कस बगायच त्ये ध्यानात येयीना. आंघुळी शिवाय ती पुर लुगडं कंदी फेडायची याचा म्या ईचार करू लागलो.
तवा माझ्या ध्यानात आल की बाजाराच्या दिशी बाहिर जाताना ती अंगावरच वापरत लुगडं फेडायची आन फडताळातल चांगला लुगडं नेसायची. तवाच तिला बघता आल तर. मग म्या तवा तिला कस बघता यील याचा ईचार करू लागलो.
आमच घर दोन खणाच हाय. म्होरली खोली उटायबसायची आन झोपायची हाय आन मागली खोलीत चूल आन जेवायच्या सामानाची हाय. मागल्या खोलीत वापराच सामानसुमान पन हाय. वर कौलारू छप्पार हाय म्हनूनशान एक माळा केलाय आन वर बी-बियान धान्य-धुन्य ठिवत्यात.
आक्का मागल्या खोलीत लुगडं बदलती तवा तिला तिथच जवळून नागडी बघाया मिळल हे माज्या टकुर्यात आल. आन हे पन माज्या टाळक्यात शिरल की वर माळ्यावर गुमान लपून बसलो तर मला तिला नागड बगता ईल.
तवा पुडल्या बाजाराच्या दिशी म्या मागल्या खोलीत माळ्यावर लपून बसलो. लई येळ जाला पन आक्का आलीच नाय. च्यायला म्हटल म्या इथ लपून वाट बघतुया आन ती आज बाजाराला जायचीच नाय.
पन नाय. शेवटाला ती आलीच आत. फडताळातून दुसरं चोळी आन लुगडं तीन काडल. आन मग थान्यावरचा पदर पाडला आन चोळीची गाठ सोडली.
अगागा… काय झ्याक दिसत व्हती तिच्या ज्वानीची ती दोन कबुतर… एकदम जंगली कबुतरावानी फुगलेली व्हती आक्काची थान… ढवळ्या थान्यावर काळ काळ बोंडूस तरारलेल वाटत व्हतं.
तिन लुगडं फेडल आन पार नागडी जाली. खिडकीमदून उजेड येत व्हता आन त्यात मला आक्काची ज्वानी यवस्थित दिसत व्हती. तिच्यापातूर सात-आट हातावर व्हतो मी वर. तिच्या जांघेतल केसांच जंगाल एकदम झ्याक दिसत व्हतं.
तिथ एक भ्वाक असतया अस खंड्या म्हनला व्हता पन त्या केसामुळ त्ये दिसत नव्हतं. माग ठिवलेली चोळी घ्याया जवा ती वाकली तवा तिच भोपळ्यावानी कुल्ह दिसल. खंड्या सांगित व्हता या कुल्ह्या मागन बाईच्या भोकात घालाया लई मजा येती. तो कोल्हाटनीच्या आनुला लई वेळा झवला हाय तवा तिन त्याला जे शिकिवल त्ये त्यो सांगत व्हता.
आक्काला एवड्या जवळून नागडी बगून माजा आंड लगीच ताट जाला व्हता. म्या चड्डी खाली करून त्याला बाहीर काडला आन हलवाया लागलो. खाली अक्कान दुसरी चोळी घ्यातली आन घालाया लागली.
चोळीत दोनी कबुतर कसनुस भरून तिन गाठ मारली. मग लुगडं घेवून नेसाया लागली. लुगडं नेसून तिन कास्टा माग कमरेत खोवला आन आदीच लुगडं, चोळी रश्शीवर टाकली. आन मग ती बाहिर ग्याली.
ती ग्याली तरी मला आस वाटाया लागलं की ती तिथच हाये. आक्का तिथ नागडी उभी राहूनशान माज्याकड बघून हसतीया असा मला भास झाला आन माझ्या आंडाच पानी सुटल. म्या गदागदा हालिवला माजा आंड आन समदं पानी बाहिर काडल.
मग गोनपाटाला आंड पुसून म्या चड्डी घातली आन गुमान खाली उतरलो. आक्का तर दाराला कडी लावूनशान ग्येली व्हती. म्या वरच्या फटीतून कडी ढकल्ली आन दार उगडून बाहिर आलो.
नंतर लई येळा मी आक्काला तशी नागडी बगितली. पन त्याच्यापतूर जास्त म्या काय केल नाय. तिला हात लावाया आन काय कराया माझ्या गांडीत दम नव्हता. तिला फकस्त बगून म्या माज्या आंडाची खाज घालवायचो.
लई दिसानी आक्काच्या ध्यानात आल की म्या तिच्याकड बगत असतो. म्या तिच्या थान्याकड आन कुल्ह्याकड चोरून बगतो हे तिन हेरल पन ती काय म्हनली नाय. मला आदी भ्या वाटल की ती आयेला नायतर बाला बोलील पन ती काय म्हनली नाय.
चार वरसा आधी तिला जवा चोवीसाव लागलं तवा बान तिच लगीन लावून दिल आन ती बारा कोसावरच्या गावात आपल्या दादल्याच्या घरी गेली हुती. लगीन होवून तीन वरस जाली तरी तिला प्वार होत नव्हतं.
आन जवा ती पोटूशी राहिली तवा तिच्या दादल्यान तिला हाकलून दिल. तो म्हनाया लागला त्याच प्वार नाय ते. कुटतरी बाहेर श्याण खाल्ल माझ्या आक्कान म्हनतो. तिच्या दादल्यान सोडचिट्टी दिली तिला तवाच.
आन तवा एक वर्शापास्न आमच्याकडच राहती आक्का. तिच्या दादल्यान जवा तिला सोडचिट्टी दिली तवा ती लई रडली. नुसती रडायची आन पडून राहायची. मला माज्या आक्काची हालत बघवना.
म्या तर कुराड घेवूनश्यान निघलो होतो तिच्या दादल्याचा मुडदा पाडाया. पन बा न आडिवल आन म्हनला आर त्याचा मुडदा पाडला तर कपाळ पांढर होयील ना तुज्या आक्काच. तवा मी गप जालो.
मग आमी समद्यांनी तीला समजावल. आये तिला म्हनली तू पोटूशी हाय तवा तुला आस रडूनशान जमनार नाय. हिम्मत ठिव आन प्वार होवूदे मग समदं ठीक व्हईल. आन मग आक्का सावरली! नंतर ती समदं दुख इसारली आन पहिल्यासारखी वागाया लागली.
आत्ताच चार महिन्याआधी तिला प्वार झाल. म्या लई खूश झालो, मला भाचा झाला म्हनूनशान! किती सोन्यावानी दिसतया प्वार. आन त्याच्या आयघाल्या बापाला आवदसा आटवली आन दिल हाकलून माज्या अक्काला.
या वक्तात म्या तिला लई धीर दिला. तिची बाळांताची येळ होईतो म्या तिला लई आधार दिला. आक्का माज कौतीक कराया लागली. एवड्या लहान वयात माजी समजूत लई जास्त हाय अस ती म्हनते.
म्या मनात म्हनालो, ‘आता काय म्या लहान राहिलोय? चांगला अटरा वर्शाचा झालोय की मी.’ आताशा ती माज्याकड बगून लई ग्वाड हसायची. ती तस हासली की मला लई लाज वाटायची कारन येवड पेरमान कदी कूनी माज्याकड बगीतलं नव्हतं.
