अडचण

‘काल पण तेच झाले. जाणून बुजून? नाही. नसेल. असे नाही करणार ते. मला नाही वाटत. सरळ मनाचा माणूस आहे तो. आपल्यावर किती निर्व्याजपणे उपकार केले आहेत त्यांनी. आपण असा विचार करणे चूक आहे. आता परिस्थितीच अशी अडचणीची आहे की काहीतरी चुकून होणार आणि मग आपण त्याचा विचार करत बसणार. पण विचाराचा विपर्यास व्हायला नको. ते आपल्या हातात आहे.’ गीता स्वत:च्या विचारात कशीबशी झोपण्याचा प्रयत्न करत होती.

बाहेर अखंडीतपणे पडणार्‍या पावसाचा जोर ओसरायला तयार नव्हता. गेले दोन दिवस पाऊस कोसळत होता. घरामध्ये घोट्याएवढं पाणी झालं होतं. वाढत नव्हतं, पण कमीही होत नव्हतं. एवढ्या मोठ्या शहरात असणार्‍या आर्थिक तफावतेचे प्रतिक म्हणजे त्यांची झोपडपट्टी आणि त्या झोपडपट्टीला लागून असलेल्या सोसायटीच्या भिंतीतून ड्रेन पाईपने कोसळणारे पावसाचे पाणी.

सोसायटी उंचावर असल्यामुळे तिचे पावसाळ्यात येणारे सांडपाणी झोपडपट्टीत घुसत असे. तक्रार करून उपयोग नव्हता कारण त्यांची घरेच अनाधिकृत होती. त्यातच ती सोसायटीची भिंत पाण्याने भिजून भिजून एखाद्या झोपडीवर कोसळण्याची भीती पण होती. तिचा नवरा पवन जे काही कमवत होता त्यामध्ये दोघांना स्वत:चे घर तर सोडा पण चांगले भाड्याचे घर घेणे देखील त्या शहरात परवडणारे नव्हते.

जीव पोसणे आणि वाचवणे अशा दोन्ही आघाड्या तिथे प्रखरपणे लढाव्या लागत होत्या. गीताचा नवरा पवन एका मेडीकलमध्ये रात्रपाळीला होता. सकाळी घरी येऊन झोपणे आणि परत सकाळी अकरा वाजता घरातून अर्ध्या झोपेत निघून बारा ते चार एका हॉटेलच्या गल्ल्यावर छोट्याशा कमिशनसाठी जाऊन बसणे अशी दुहेरी लढत तो करत होता.

गीता आणि त्याला वर्षभराची मुलगी होती. त्यामुळे गीताला त्याला हातभार लावणे शक्य नव्हते. लग्न करून शहरात सेटल व्हायचे स्वप्न पवनने लहानपणापासून उराशी बाळगले होते. त्यामुळेच गाव सोडून तो इथे आला होता. स्वप्ने किती फसवी असू शकतात ह्याचे ज्ञान त्याला शहरात आल्यावर झाले.

गावाकडे त्याला आईबाप नव्हते. तो अनाथ नव्हता. त्याच्या काकांनी म्हणजे भानू काकांनी त्याला सांभाळला होता. काकांची आणि त्याची अशी दोघांची किरकोळ शेती काकाच बघत होते. त्यातून खाण्यासाठी उत्पन्न मिळाले तरी पुरे अशी वानवा होती. त्याने काकांना सांगितले होते की आपण दोघांची शेती विकू आणि त्या बदल्यात शहरात जाऊन सेटल होऊ. पण काकांनी त्याचे ऐकले नाही. विदुर अशा काकांना मुलबाळ नव्हते. म्हणून पवनचा सांभाळ त्यांनी पोटच्या पोराप्रमाणे केला. त्याचे ग्रॅज्युएशन इतके शिक्षण केले. एक साध्या कुटुंबातल्या पण शिकलेल्या सालस मुलीशी लग्न लावून दिले.

काका पुतण्यामध्ये प्रेम चांगलेच होते. पण शेती विकण्यावरून त्यांच्यात वाद झाला आणि पवनने गीताला घेऊन गाव सोडले. काकांच्या इच्छेविरुद्ध जाऊन त्याला शेती विकायची नव्हती. त्याला आता वर्ष झाले होते. दरम्यान दोघांना एक मुलगी झाली. त्याने तसे भानू काकाला कळवले होते.

पवनने स्वत:ची अवस्था सुधारवण्यासाठी बेसुमार कष्ट करण्याची तयारी केली होती. सुरुवातीला पर्याय नव्हता म्हणून त्याला झोपडपट्टीतल्या साधारण पत्र्याच्या खोलीमध्येच आश्रय घ्यावा लागला होता. कशीबशी पैशाची जुळवणूक करत तो घराचे स्वप्न बघत होता.

गीता सुस्वभावी आणि संपूर्णपणे पतीच्या संसारात वाहून घेतलेली गृहिणी होती. उगाच नसते सोस पूर्ण करण्यासाठी ती पवनच्या कधीच मागे लागत नसे. तिला आशा होती. तिचे दिवस निश्चितच बदलणार होते. त्यासाठी ती तिच्या नवऱ्याला सर्वतोपरी साथ देणार होती.

इकडे भानू काकांना पवन आणि त्यांच्या नातीची ओढ लागली होती. त्यांना भेटायला म्हणून भानूकाका शेवटी पवनकडे आले. पवन, गीता आणि त्यांची मुलगी ज्या अवस्थेत राहत होते, त्या अवस्थेत त्यांना बघून भानू काकांना गहिवरून आले. आपण कदाचित जास्तच ताणत आहोत असे त्यांना वाटू लागले होते. शिवाय नातीचे सुख काय जमीन जुमल्याहून स्वस्त आहे का? असाही प्रश्न त्यांना पडला होता.

भानू काका येऊन दुसराच दिवस झाला होता आणि धो-धो पाऊस सुरू झाला. पवनला कामावर जाणे गरजेचे होते. तो गेला. पावसामुळे वीजही गेली. एकच पत्र्याची खोली. भानूकाका खाली जमिनीवर अंथरून टाकून झोपले होते. गीता आणि छोटी पिहू खाटेवर झोपले होते. काही वेळ गेला असेल. काकांच्या पायाला पाणी लागले. ते उठून बसले. त्यांना समजले की दारातून घरात पाणी येत आहे.

“गीता! ए गीता.” त्यांनी गीताला उठवण्यासाठी आवाज दिला.

ती उठून बसली. अंधारामुळे काहीही दिसत नव्हते.

“काय? काय झालं काका?” तिने हळू आवाजात विचारले.

“वल्लं झालंय खाली. पाणी आलंय घरात.” भानूकाका म्हणाले.

“अरे देवा! होका?” असे म्हणत अंधारात चाचपडत गीता खाटेवरून खाली उतरू लागली तसा तिचा पाय खाली उठून बसलेल्या काकांना लागला.

“अगंऽऽऽ अगंऽऽ!!! उतरू नगंऽऽ!” काका लगेच म्हणाले.

“एक मिनिट!” असे म्हणत तिने मोबाईलचा टॉर्च लावला.

अंथरुण भिजले होते.

“काका ते सर्व उचलून त्या स्टूलवर ठेवा.” गीता म्हणाली.

काकांनी त्यांचे अंथरून उचलत त्या छोट्या स्टूलवर ठेवले. गीताने सरकत त्यांना जागा करून दिली.

“काका, इथे बसा.” ती म्हणाली.

भानूकाका खाटेवर बसले.

काही वेळ शांततेत गेला. कोसळणाऱ्या पावसाचा आवाज चिंता वाढवत होता. अधूनमधून गीता फोनचा प्रकाश टाकून पाण्याची पातळी पहात होती. पण ती काही वाढत नव्हती. त्यामुळे तिला थोडे हायसे वाटत होते.

तासभर असाच गेला असावा. नुसते बसून बसून पाठीला रग लागली होती. काकांना मधूनच डुलकी लागत होती. त्यामुळे ते कलंडत आणि परत सरळ होत होते. शेवटी गीताने शांती भंग केली.
“काका, मला नाही वाटत की पाणी वाढेल. आपण झोपूयात. झोपलो नाही तर सकाळी अंगात त्राण नाही राहायचे. आजारी पडणे चांगले नाही ह्या दिवसात.” ती म्हणाली.

ती म्हणाली खरे, पण त्या खाटेवर जागा अगदीच जेमतेम होती. तिने छोट्या पिहूला आणखी भिंतीकडे सरकवत तिच्या शेजारी स्वत:ला आडवे केले.

“काका, झोपा तुम्ही पण.” तिने डोळे मिटत त्यांना सुचवले.

जेमतेम एक दीड फूट जागा शिल्लक होती. पण पर्याय मात्र जराही शिल्लक नव्हता. काका तिच्या बाजूला पाठ करत आडवे झाले.

तास दीड तास गेला असेल. गीताला हाताच्या खांद्यावर चांगलाच दाब जाणवला. तिला मागून काही खेटल्याची जाणीव देखील झाली. तिला समजले भानूकाका झोपेत तिच्याकडे वळले होते. तिला त्या खेटण्यातली निरागसता समजत होती. त्यामुळे ती हतबल होती. आपण स्वत:च त्यांना हे सुचवले असल्यामुळे काय करणार हा प्रश्न होताच. शेवटी तिने ती अडचण समजून घेत दुर्लक्ष केले. पण आणखी काही वेळात मात्र थोडे निराळेपण तिला जाणवू लागले.

तिला नंतर जाणवले ते म्हणजे तिच्या पार्श्वभागाला भानूकाका घट्ट चिटकले होते. तिला अगदी हालचालदेखील करता येत नव्हती. मात्र त्या दोघांच्या एकमेकांना झालेल्या शारीरिक स्पर्शाने भानूकाकांच्या नकळत त्यांच्या इंद्रियामध्ये संवेदना शिरली होती.

गीताने पातळ असा गाऊन घातला होता. पावसाळ्याच्या दमट वातावरणामुळे तिने आत परकर न घालता नुसतीच पॅन्टी ठेवली होती. तिला पांघरून अंगावर घेऊन झोपायची सवय होती. पण गरम होत असल्याने तिने तेही केले नव्हते. त्यामुळे भानूकाकांच्या पौरुषाचा स्पर्श तिला जास्तच ठळकपणे जाणवत होता. तिने मन घट्ट करत तिकडे दुर्लक्ष केले आणि झोपेवर मन एकाग्र केले. काही वेळात ती झोपी गेली.

सकाळी उठल्यावर रात्रीच्या प्रकाराचा मागमूसही उरला नाही. ना गीताच्या डोक्यात ती आठवण होती ना भानू काकांच्या मनात कसली जाणीव. भानूकाकांच्या मदतीने घरातले पाणी तिने काढले. पवन आला तसा चहा नाश्ता करून झोपी गेला. पावसाचा जोर जरा कमी झाला होता. त्यामुळे दैनंदिन गोष्टी करता आल्या आणि दिवस पुढे सरू लागला.

संध्याकाळी पवन त्याचे दुपारचे काम उरकून घरी आला आणि परत थोडा वेळ झोपला. काही वेळाने परत त्याच्या रात्रपाळीवर निघाला. काल रात्रीच्या प्रसंगाची आठवण तोपर्यंत गीताला झाली नाही. जोपर्यंत तशीच जुळी रात्र समोर आली नाही. बरोबर झोपण्याच्या वेळीच दिवे गेले. कालच्या पावसाने ओली झालेली अंथरुणे वाळवण्याची संधी दिलीच नाही. वरून तो वरेमाप कोसळत होता.

“काका, वरच झोपावे लागेल आजपण. पाऊस जोरात आहे. आत पाणी येऊ शकते.” अंधारात गीता म्हणाली.

काका स्टुलवरच्या अंथरुणावर बसले होते.

“व्हय. आसंच वाटाया लागलंय आज बी!” ते म्हणाले.

गीता पिहूच्या जवळ सरकली.

काही सेकंद गेले असतील. तिच्या शेजारी तिला खाटेवर वजन जाणवले आणि सोबतच तिचा करकरलेला आवाजदेखील आला.

गीताने डोळे मिटले. घराच्या पत्र्यावर ताशांचा आवाज पावसाने वठवला होता. केव्हातरी तिला झोप लागली असावी. जाग आली ती तिच्या पायावर पडलेल्या पायाने. सोबतच तिच्या मानेवर टोचणाऱ्या काकांच्या मिशीच्या स्पर्शाने. तिच्या कमरेवर एक हात देखील आला होता. परत एकदा हालचाल न करू शकणाऱ्या गीताच्या मनात विचारांनी गर्दी सुरू केली.