“अगं मैना गेली तर ती स्वत:बरोबर आंबे घेऊन जाईल मग मी काय पिळत बसू?”
“तिला सांगा आंबे ठेवून जायला.”
“अगं ती म्हणते की ते शक्य नाही. आंबे ठेवले तर तिलापण राहावं लागणार आणि तिला आंबे दुसर्‍या गिर्‍हाईकांनापण दाखवायचे आहेत म्हणे.”
“तिला सांगा की बाइसाहेबांचा हुकूम आहे की आंबे दुसर्‍या गिर्‍हाईकाला दाखवायची काही गरज नाही. हे दोन्ही आंबे तिनं तुम्हालाच द्यायला हवेत व आंब्याचा रस काढून होईपर्यंत तिने कुठंही जायचं नाही अन जर तिचं नुकसान होत असेल तर मी आल्यावर तिच्या नुकसानाची भरपाई करीन.”
“आणि हो जर तिला उशीर होत असेल तर मी तिच्या मदतीने आंबे पिळतो. आणि जर तिला माझ्यासारखी आंबे पिळायची सवय नसेल आणि अंग दुखायला लागलं तर मी तुझ्या परवानगीने तिच्या अंगाला पांढरं मलम लावायला तयार आहे.”
“अहो सारखं काय माझी परवानगी विचारताय. मी इथे बसून तुम्हाला काय सांगू? तुम्हाला जे काही योग्य वाटेल तसं करा. आणि हो जर तिला त्रास झाला तर तुम्ही एकटी बाई बघून स्वत:चा शहाणपणा दाखवायला जाऊन नका. तिच्या हातात मलमाची ट्युब द्या. ती स्वत:हून जिथे दुखतंय तिथे मलम लावून घेईल.”
मी फोन हातात तसाच धरून मैनाला माझ्या पोपटाकडे बोट दाखवून म्हणालो, “ही मलमाची ट्युब बाईसाहेबांनी तुला द्यायला सांगितली आहे. अगं ती छोटी नाही गं, ती मोठी ट्युब ज्याच्या खाली दोन गोट्या आहेत. सापडली का नाही? अगं त्या कोपर्‍यात नाही. इथं माझ्या पुढं बघ. ‘माझ्या पुढं’ म्हणाल्या बरोबर कशी पटकन सापडली. तिला घट्ट धरून ठेव नाहीतर पुन्हा हरवायची आणि तुझं दुखणं जास्त वाढलं की ऐन वेळेला मिळायची नाही.”
तिकडून फोनवर आवाज ऐकू आला, “अहो काय चाललंय तुमचं? मी केव्हापासून हातात फोन धरून उभी आहे.”
“अगं मी मैनाला मलमाची ट्युब कुठे आहे हे सांगत होतो. तिला तर तिच्या समोर असलेली एवढी मोठी ट्युब दिसेना. उगीचच ट्युब शोधण्यात वेळ घालवला. आता परत हरवू नये म्हणून मी तिला ट्युब घट्ट पकडायला सांगितलंय. आणि बरं आठवलं, मी मैनाला काळी काळी मैना, डोंगरची मैना आणायला सांगितली होती, पण तिने आज एकाच डोंगरची मैना आणली.”
“मैनाला फोन द्या.”
मी मैनाला फोन दिला व तिच्या शेजारी उभा राहिलो. मैना परत ‘हो, नाही, बरं’ असं म्हणत होती. एकदम ती म्हणाली, “बाईसाहेब साहेबांनी दिलेल्या ट्युबमधलं मलम तोंडात आलेल्या फोडांवर लावलं तर चालेल का?”
“तुझ्या हातातली ट्युब दिसायला कशी आहे हे जर कळलं तर तुला काहीतरी सांगणं शक्य होईल.”
“बाईसाहेब, मलमाची ट्युब लंब, जाड, गोल, रंग कातड्याच्या रंगासारखा, पुढं एक लाल रंगाची टोपी, टोपीच्या मध्ये दोन छोटी छिद्र.”
“अगं मी तुला त्या ट्युबचं संपूर्ण वर्णन करायला सांगितलं नाही. ते जाऊ दे. त्याच्यावर काय लिहलं आहे ते तरी सांग.”
मैना माझ्याकडे बघून ‘काय उत्तर द्यायचं?’ असं डोळ्यानी विचारत होती. मी तिच्या हातातून फोन घेतलं व बायकोला म्हणालो, “अगं मैनाला लिहिता वाचता आलं असतं तर ती घरोघरी केळी विकायला गेली असती का? अगं मलमाची ट्युब तिला हवी तिचं आहे.”
“ती काहीतरी लाल टोपी आणि दोन छिद्रांबद्दल बोलत होती. ही काय भानगड?”
“अगं भानगड बिनगड काही नाही, तिला काय माहीत कशाला कॅप आणि कशाला टोपी म्हणताय ते. आणि राहील छिद्रांबद्दल, तर मीच ती छिद्र पाडली. ट्युबची कॅप न उघडता मलम लावायला सोप जाईल म्हणून.”
“आणि काय हो ह्या गोट्या कुठून आल्या?”
माझी बायको अगदी संशयखोर!
“अगं मागच्या खेपेला तुझ्या मामाची मुलं आली नव्हती का, ते गोट्या खेळत होते. त्यातल्या दोन राहिल्या होत्या. ट्युब त्या दोन गोट्यांवर ठेवली असल्यामुळे मी मैनाला गोट्यांचा संदर्भ देऊन ट्युब शोधायला मदत करत होतो. आता गोट्यांचा परत गैरसमज होऊ नये म्हणू मी त्या गोट्या मैनाला देऊन टाकतो.”
“आता उगीच मी फोनचं बिल वाढवत बसत नाही. शेवटचं काय सांगायचं आहे ते मी मैनाला सांगते. द्या तिला फोन.”
मी मैनाला फोन दिला व पहिल्यासारखाच माझा कान फोनला लावला.
“मैना तुला जर फोडांवर मलम लावायला जमलं नाही तर तू ह्यांची मदत घे. आणि हो त्यांना ती काळी काळी मैना, डोंगराची मैना, जे काही असेल ते, आणून दे.”
“बाईसाहेब काळ्या काळ्या मैनेबदल बोलायचं असेल तर माझं चुकलं. मागच्या रविवारी मी त्यांना दाट जंगलातली मैना आणून दिली होती. ती त्यांना जरा चवीला कडू लागली. आज मी मुद्दाम त्यांच्यासाठी उघड्या रानातली काळी मैना आणली आहे. त्यांनी तिची चवपण बघितली आहे. साहेब म्हणतात की ही काळी मैना मागच्या खोपेच्या मैनेपेक्षा चवीला गोड आणि रसाळ आहे. ते आता हट्ट धरून बसलेत की मी रोज त्यांच्यासाठी हीच काळी मैना आणून द्यावी. मी त्यांना म्हणाले सुद्धा ‘मला रोज रोज हीच आणि ह्याच गोडीची मैना आणणं शक्य नाही. मैना हीच किंवा अशीच असू शकेल पण गोडी मात्र रोज तिचं नसणार.’ मैनेची गोडी ती माझ्याबरोबर किती वेळ हिंडते व तिला रस्त्यात पोपट किती चोची मारतात ह्याच्यावरून तिची गोडी कळून येईल. नाही तरी म्हणतात ना की ‘पक्ष्याने चोच मारलेली फळं नेहमीच जास्त गोड असतात.’ आता तुम्हीच सांगा तुमच्या धन्याला की ‘त्यांनी हातात आलेल्या मैनेला चाटावं आणि तिच्यातून निघणारा रसा प्यावं. मी त्यांच्यासाठी जमल्यास दुसरी मैना घेऊन येते’.”
“बरं आता तुझी बडबड बंद कर. आणि काय गं? तुला एवढा दम का लागला?”
“अहो मला नाही, तुमच्या धन्याला. ते इथे उभे राहून आंबे पिळत आहेत, म्हणून त्यांना दम लागत आहे.”
“अगं कोणी आंबे पिळून दमतंय का? तू काहीतरीच बोलत असतेस.”
“तसं नाही बाईसाहेब. तुम्हां लोकांना शहरात मिळणारे लहान, मऊ आणि मिळमिळीत आंबे पिळायची सवय. माझ्याकडचे आंबे मोठे, घट्ट ब लगेच न दाबले जाणारे गावाकडचे आंबे आहेत. त्यांचा रस काढायला थोडा जास्त जोर लागणारच. आणि जोर लावला की माणूस दमणारच. आणि त्यातल्या त्यात उभं राहून आंबे पिळणं सोपं नाही.”
“अगं त्यांना उभं राहून आंबे पिळायची हुक्की कुठून आली? घरात बाई नसली की घरची कामं कशी करावीत हे ह्या पुरुषांना कळतच नाही.”
“बाई तेच तर मी सांगत होते त्यांना. मी त्यांना खाली बसून आंबे पिळा म्हटलं तर म्हणतात कसे, ‘खाली बसलं की आंबे पिळताना मांडी आडवी येते. त्याच्यापेक्षा उभ्यानेच आंबे पिळण्यात जास्त मजा येते.’ ह्याच्याहून त्यांची पुढली कल्पना तर अगदी विचित्र आहे. ते म्हणतात, ‘उभं राहून आंबा पिळला की आंब्यावरची पकड मजबूत असते आणि आंबा छातीला भिडवून चांगला पिळता येतो.’ ते म्हणतात ‘तुला हे खोट वाटत असेल तर तुझ्या बाईसाहेबांना विचार’.”
“अगं त्यांचे काही ऐकू नकोस. आणि हो आता बस झाली तुझी बडबड. आणि काय गं? सकाळी सकाळी कशी गं आलीस घरी?”
“त्याचं असं आहे, मागच्या रविवारी साहेबांनी आज आंबे आणायला सांगितले होते. काल रात्रीच साहेबांना द्यायचे आंबे चांगले धुवून पुसून ठेवले होते. घरच्या धन्याला सुद्धा त्यांना हात लावू दिला नाही. आणि साहेबांनापण आज कुठल्या तरी फार जुन्या मित्राकडे जायचं होतं म्हणून सकाळी सकाळीच आंबे घेऊन आले. मी एक सांगते त्याचा राग मानू नका. सकाळी सकाळी आंबे पिळले तर त्याच्यातून जास्त रस बाहेर येतो आणि तो रस चवीला गोड लागतो. बाईसाहेब बघा तुमच्या धन्यानी मी तुमच्या बरोबर बोलत असताना एक आंबा पिळून सुद्धा काढला. त्यांचं तोंड कसं आंब्याच्या रसानी भरलंय हे बघायला तुम्ही इथे असता तर बरं झालं असत.”
“काय म्हणालीस तोंड भरलंय?”
“होय बाईसाहेब. मी त्यांना किती सांगितलं आंबा तोंडाला लावून त्याचा रस तसाच पिऊ नका, बाधेल म्हणून. तर म्हणतात कसं ‘अगं रस कधीही शुद्ध असलेला प्यावं म्हणजे बाधत नाही. आणि तू म्हणतीस तसं बाधेल असं वाटलं तर तुझ्याकडंच्या वाटीत साठलेलं तूप पिऊन टाकीन. दुपारी बाहेर जात असल्यामुळे जेवणानंतर आंब्याचा रस प्यायचा प्रश्नच उद्धवात नाही’.”
“त्यांना म्हणाव बाहेर कुठही जायचं नाही. काय धिंगाणा घालायचा आहे तो घरात घाला. आणि हो त्यांना म्हणाव, ‘दुपारच्या जेवणानंतर पिण्यासाठी दुसर्‍या आंब्याचा रस आत्ताच काढून ठेवा. आणि हो मी येईपर्यंत त्या भैयाला सांग की दूध घालायचं बंद कर.’ मैना मी येईपर्यंत रोज सकाळी न चुकता दूध घरपोच करायची जबाबदारी तुझी. आता ठेवते फोन.” असं म्हणून बायकोने फोन ठेवला.
“बाईसाहेबांनी सांगितलंय की घराच्या बाहेर जायचं नाही. काय दंगा घालायचा आहे तो घरातच घाला. आणि हो उद्यापासून भैय्या दूध घालायला येणार नाही.”
आतापर्यंत आम्ही दोघ नागडेच उभे होतो. मैना जमिनीवर मांडी घालून बसली. तिच्या मैनेचं ओठ बिलगले होते व त्यातून तिची छोटीशी जीभ सारखी आत बाहेर होत होती.
मी मैनेला म्हणालो, “काय गं फोनवर बोलताना तू काय मला फसवायचा प्रयत्न करत होतीस?”
“अहो, मी कुठे तुम्हाला फसवायचा प्रयत्न केला? मीच फसले.”
“काय गं? मी कुठे फसवलं तुला?”
“नाही तर काय? माझ्या मैनेची ओठ व जीभ बघा कशी अजून वळवळत आहे पोपटाचे मुके घ्यायला. आणि तिकडे तुमचा पोपट मान खाली घालून बसलाय. आता सांगा फसवणूक कोणाची झाली? आणि हो मी बाईसाहेबांशी बोलते आहे असं बघून माझ्या आंब्यांचा रस मी असलेल्या परिस्थितीचा गैरफायदा घेऊन कोणी काढला? तीपण फसवणूक नाही का?”
“चुकलं बाई माझं. मोबदल्यात काय पाहिजे ते माग. मी द्यायला तयार आहे.”
“बघा हं. मी काहीपण मागीन मग माघार घ्यायची नाही.”
“नाही. माझ्या पोपटाची शपथ.”
“मला ना ती नथ हवी आहे.”
“अगं कुठली?”
“अहो ती जी तुमच्या झोपायच्या खोलीत आरशासमोर ठेवली आहे ती.”
मी हादरलो. ती माझ्या बायकोची खर्‍या सोन्याची नथ होती. जर बायकोला कळलं की ती नथ मी मैनेला दिली आहे तर ती मला मारूनच टाकेल.
“मैना तू दुसरं काहीतरी माग मी ते द्यायला तयार आहे, पण ही नथ देणं शक्य नाही.”
“तुम्ही तुमचे शब्द मागे घेत आहात. तुम्ही ती नथ द्यायला कबूल नाही झालात तर कांगावा करून लोकांना गोळा करीन. मग तुम्ही खुशाल बसा लोकांची समजूत घालत की आपण दोघं असे नागडे का आहोत.”
मी मैनापुढे हात टेकले व म्हणालो, “बरं बाई, ती नथ तुझी. आता तरी खूश? घरी जाताना घेऊन जा.”
