दुसरीकडे, मुल सुद्धा संतापजनक स्थितीकडे पाहून थरथरत होते. प्रिताने त्याच्याकडे धाव घेतली आणि त्याला हाताने वर ओढून लिफ्टकडे ओढले. मुलगा सतत विनवणी करत होता, ‘कृपया मला जाऊ द्या मॅडम, मी वचन देतो मी काहीही केले नाही; मी माझ्या आईच्या आत्म्याची शपथ घेतो.’ प्रीथाने लक्ष दिले नाही आणि मुलाला जवळजवळ लिफ्टच्या आत फेकून दिले आणि नंतर स्वतः आत शिरली. मुलगा एका कोपऱ्यात अडकला होता, पूर्ण भिजलेला होता.प्रीथा तिच्या अचानक उद्रेकाने जोरदार श्वास घेत होती, तिचे मन आंधळ्या क्रोधाने ढगले होते. ती पण भिजत होती. शेवटी, तिने घाबरलेल्या नजरेने तिच्याकडे पाहत असलेल्या मुलाकडे पाहिले. कपाळावर पडलेले केस तिने काढले तिने त्याला हळूवारपणे सांगितले ‘काळजी करू नकोस; मी तुला दुखावणार नाही.’ मुलगा तिचा आक्रोश आणि तिची भीतीदायक उंची आणि आकार यामुळे जास्त खात्रीशीर दिसत नव्हता. लिफ्ट पाचव्या मजल्यावर पोहोचताच प्रीथा त्या मुलाला तिच्या मागे ओढत बाहेर पडली. जेव्हा ती तिच्या अपार्टमेंटचे दार उघडत होती, तेव्हा तिला तिच्या डोळ्यांच्या कोपऱ्यातून दिसले की शेजारच्या अपार्टमेंटमधून काही जिज्ञासू डोके बाहेर आले आहेत आणि तिच्या लक्षात आले. तिने त्यांच्याकडे दुर्लक्ष केले, आत जाऊन त्या मुलाला आत बोलावले. मुलगा भित्रा पावलांनी तिच्या अपार्टमेंटमध्ये प्रवेश केला. तिने दार बंद केल्यावर, प्रीथाने इतर अपार्टमेंटमध्ये डोकावणाऱ्या लोकांकडे एक टक लावून पाहिलं; डोके गायब झाले. अपार्टमेंटमध्ये प्रवेश करताच, प्रीथा मोठ्या सोफ्यावर जोरदारपणे घसरली; तिचं डोकं फिरत होतं, कानांना आग लागल्यासारखं वाटत होतं, तिची छाती धडधडत होती. तिने वेळेचा मागोवा गमावला होता. थोड्या वेळाने ती शांत झाली आणि पुन्हा शुद्धीवर आली आणि एक ताजी सिगारेट पेटवली, तेव्हा तिला दिसले की तो मुलगा अजूनही दाराच्या कडेला जमिनीवर छातीवर हात जोडून तिच्याकडे घाबरलेली नजर चोरून बघत आहे. प्रीथा बराच वेळ त्या मुलाकडे पाहत राहिली आणि मग शांत स्वरात म्हणाली, ‘तू तिथे का बसला आहेस? ये, इथे बस.’, तिच्या सोफ्याजवळच्या सिंगल सोफ्याकडे बोट दाखवत. मुलगा उठला, भेदरलेल्या पावलांनी सोफ्यावर गेला आणि संकोचपणे खाली बसला. प्रीताने बराच वेळ त्या मुलाचे निरीक्षण केले. तो मुलगा किशोरवयीन, लहान, नाजूक, स्पष्टपणे पोषणाच्या कमतरतेने त्रस्त आणि त्याचे केस विस्कळीत असल्याचे दिसून आले. त्याने जुना फाटलेला टी-शर्ट आणि अगदी जुनी घाणेरडी चड्डी घातली होती. बॉक्सर शॉर्ट्स कचर्‍याच्या डब्यातून गोळा केली गेली असावी, कोणीतरी नाकारली असावी आणि त्या समोर कोणतेही बटण किंवा झिप नव्हती. फिकट झालेल्या टी-शर्टच्या पुढच्या भागावर कोणीही चे ग्वेरा यांच्या चेहऱ्याची अस्पष्ट रूपरेषा काढू शकते. त्याचे पाय नग्न होते. भारतीय महानगरातील कोणत्याही व्यस्त चौकात एक सामान्य रस्त्यावरचा मुलगा भेटतो. परंतु, जर कोणी त्याचे काळजीपूर्वक निरीक्षण केले तर तो फरक ओळखू शकतो. रस्त्यावरच्या मुलामध्ये इतका सुंदर, मार्मिक चेहरा मिळणे दुर्मिळ आहे. मुलगा कधीतरी खूप गोरा असला पाहिजे; पण, आता चेहरा पितळेसारखा दिसत होता, कडक उन्हाने भाजला होता. सूर्यप्रकाशित दाट तपकिरी केसांनी त्याचे डोके झाकले होते. तथापि, त्याच्या लांब बारीक भुवया आणि दोन मोठ्या डोळयासारखे डोळे सर्वात जास्त आकर्षित झाले. प्रीथाला त्यांच्यात असलेल्या वेदना आणि निराशेने खूप ग्रासले होते – एका निर्दयी शिकारीकडून मारल्या जाणार्‍या असहाय डोव्हाचे व्यथित डोळे. त्या डोळ्यांच्या खाली एक लहान नाक आणि पातळ वक्र ओठांची जोडी होती. मुलाचा चेहरा टोकदार होता, त्याची त्वचा गुळगुळीत आणि केसहीन होती. प्रीथा त्या मुलाच्या उदास डोळ्यांकडे पाहत राहिल्याने तिच्या हृदयातील आग हळूहळू कमी होत गेली आणि तिच्यात करुणेची लाट निर्माण झाली. मुलाच्या कपाळावर जखम होती; त्याच्या संपूर्ण शरीरावर निळ्या रंगाचे वेल पसरले होते. एवढ्या कमकुवत दिसणार्‍या मुलाला कोणी एवढ्या निर्दयीपणे मारहाण करू शकते हे पाहून ती थक्क झाली. आजकाल जग इतके निर्दयीपणे क्रूर आहे का? खरंच, तिने स्वतः तिच्या आयुष्यात क्रूरता अनुभवली आहे; तरीही, या मुलाकडे पाहून तिला अचानक सहानुभूती वाटली.
‘तुझं नाव काय आहे?’ ती हळूवारपणे बोलली.
‘स…सलीम’ मुलाने संकोचातून हलकेच उच्चारले
‘तुम्ही कुठे राहता?’
मुलाने उत्तर दिले, ‘माझ्याकडे राहायला जागा नाही. मी लेक गार्डन परिसरात चहाच्या स्टॉलवर काम करतो…. ते मला तिथे झोपू देतात…’
‘तुझे पालक?’
‘ते..त्या आता नाहीत मॅडम’
‘तू मुळात कुठून आलास? तुझे कोणी नातेवाईक नाहीत का?’
‘आम्ही नंदीग्राम नावाच्या गावातील होतो. मी खूप लहान असताना माझे आई-वडील दोघेही हिंसाचारात मरण पावले. आम्ही देखील मेले असतो. खुर्शीद काकांनी मला आणि माझ्या बहिणीला कोलकात्याला जाणाऱ्या ट्रेनमध्ये बसवले. आम्ही येथे उतरलो.’ प्रीताला आतल्या आत धक्का बसला. तिला या क्षेत्राला वेढलेल्या भयंकर राजकीय हिंसाचाराची जाणीव होती.
इतक्या मुलांचं सगळं काही हरवलं असावं, ती स्वतःशीच म्हणाली, मग तिला वाटलं नंदीग्राममधली घटना १२ वर्षांपूर्वी घडली होती. तेव्हा मुलगा किती वर्षांचा असेल? 5 किंवा 6 पेक्षा कमी असू शकत नाही मग तो इतका तरुण का दिसतो? त्याचे शरीर जवळजवळ केसहीन, हाडे नाजूक आणि नाजूक होते. कदाचित कुपोषण आणि प्रतिकूल परिस्थितीमुळे यौवनाने अजून त्याच्या शरीराचा ताबा घेतला नव्हता. त्याचा आवाज कमी आणि गुळगुळीत होता, पण तो थोडा कर्कशही होता. याचा अर्थ तो मुलगा नव्हता. ‘शहरात आल्यानंतर राजूभाईंनी आमची काळजी घेतली.’ सलीम म्हणाला. ‘तो आम्हाला शहराच्या उत्तरेकडील भागात असलेल्या झोपडपट्टीत घेऊन गेला. मी आणि माझ्या मोठ्या बहिणीने काही काळ त्याच्यासाठी काम केले. सायन्स सिटी परिसरातील हायवे ट्रॅफिक सिग्नलजवळ आम्ही भीक मागायचो. एक दोन वर्षे गेली. मग, एके दिवशी मी काही गुंडांनी माझ्या बहिणीला कॅबमधून पळवून नेलेले पाहिले. राजू भाई त्या रात्री खूप आनंदी दिसले – मला बिर्याणी ऑफर केली. मी जरी खाऊ शकलो नाही – मला उलटी आल्यासारखे वाटले. ‘मग?’ प्रीताने थरथरत्या आवाजात विचारले.
‘असं वाटतं की राजू भाईंनी मला नापसंत केलं नाही.. त्यांनी मला अनेकदा मारलं नाही. पण, काही रात्री, तो दारूच्या नशेत होता, त्याने मला जबरदस्तीने त्याच्या मांडीवर बसवले आणि जबरदस्तीने माझे चुंबन घेतले. ते घृणास्पद होते, त्याचा श्वास खराब होता.’ सलीमच्या आठवणीने थरथर कापला.’ मग, एके दिवशी, राजू भाई मला कालीघाटावर काली मंदिरात प्रार्थना करायला घेऊन गेले. परत येताना रस्त्यावर मुली रांगेत उभ्या होत्या. मला खात्री नव्हती, पण क्षणार्धात मला माझी बहीण त्यांच्यामध्ये उभी असल्याचे दिसले. मी तिच्याकडे धावणार होतो, पण राजू भाईंनी माझा हात धरला आणि मला दूर खेचले. मी मुलीला हाक मारली, पण ती पटकन मागे फिरली आणि निघून गेली. प्रिताला ती ऐकताच मळमळल्यासारखे वाटले.
‘त्या दिवशी राजूभाईंनी मला काळा निळा होईपर्यंत मारहाण करून एका खोलीत बंद केले. मग, जेव्हा रात्र झाली तेव्हा तो दारूच्या नशेत परतला आणि….’ प्रीथाला पुढे ऐकायचे नव्हते. तिने मुलाच्या हाताला स्पर्श करून व्यत्यय आणला.
‘ठीक आहे, तुला आता सांगण्याची गरज नाही.’ प्रीथा म्हणाली. ‘त्यानंतर तू तुझ्या बहिणीला पाहिलंस का?’ तिने काळजीने विचारले.काही क्षण, मुलाने तिच्याकडे रिकाम्या नजरेने पाहिले. ‘हो… त्या घटनेच्या जवळपास तीन महिन्यांनंतर, माझी बहीण दोन गुंडांसह झोपडपट्टीत परत आली. त्यांनी राजू भाईचा शोध घेतला आणि त्याला निर्दयपणे मारहाण केली. माझा अंदाज आहे की तो तिथेच मरण पावला. माझ्या बहिणीने मला झोपडपट्टीतून दूर नेले.’ प्रिताने थोडासा आराम वाटला म्हणून उसासा टाकला. ‘मग तू चहाच्या टपरीवर राहण्याऐवजी तुझ्या बहिणीकडे का राहिला नाहीस?’ त्याने उत्तर देताच तो मुलगा थरथर कापला. ‘बहीण मला सबवे ट्रेनने शोवाबाजार नावाच्या कोंदट ठिकाणी घेऊन गेली. मी माझ्या बहिणीसोबत राईडचा खूप आनंद घेतला.’ सलीमच्या डोळ्यात क्षणभर निस्तेज आनंदाची चमक आली. ‘ते दोन गुंडही आमच्यासोबत आले होते. बहिणीने मला सांगितले की त्या दिवसापासून आपण शांततेने जगू शकू. शोवाबाजारजवळ सोनगाछी नावाचे एक ठिकाण आहे ज्यात घरांच्या रांगा आहेत. तेथे अनेक मुली राहतात – माझी बहीण देखील एका घरात राहत होती. मला तिच्यासोबत झोपू दिले नाही. मी रात्री गॅरेजमध्ये झोपायचो आणि दिवसा माझ्या बहिणीसाठी आणि इतर मुलींसाठी काम करायचो.’ त्याचे म्हणणे ऐकून प्रीथा पुन्हा अस्वस्थ होत होती. ‘मग…?’ शेवटच्या लांब पफनंतर सिगारेटची बट ऍशट्रेमध्ये टाकत तिने विचारले. ‘खरं सांगू, मला ते तिथे कधीच आवडलं नाही. वाईट लोक येत राहिले. दररोज संध्याकाळी, माझी बहीण पॅसेजमध्ये उभी असायची, एकामागून एक माणसे आली आणि जिना चढत गेला. माझी बहीण तिच्या मेक-अप आणि ड्रेसमध्ये खूप सुंदर दिसत होती. ती सतत हसायची, पण तिचं हसणं खोटं होतं हे मला पक्कं माहीत होतं. ती आतून उदास होती. एका घाणेरडा बास्टर्ड होता. त्याने माझ्या बहिणीला घृणास्पद गोष्टी करण्यास भाग पाडण्याचा प्रयत्न केला. एका रात्री, माझ्या बहिणीने त्याच्यापासून पळून जाण्याचा प्रयत्न केला आणि त्याने तिला जबरदस्तीने आत ओढण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा तिने त्याला चापट मारली. मी जवळ उभा होतो; जवळच एक फुलदाणी पडलेली होती. मी ते उचलले आणि त्याच्या डोक्यावर फोडले. तो रागावला आणि त्याने माझ्यावर हल्ला केला. घरमालकाने हस्तक्षेप केला नसता तर त्या रात्री त्याने मला मारले असते. दुसऱ्याच दिवशी मला घरमालकाने बाहेर काढले. माझ्या बहिणीने माझ्या वतीने खूप विनंती केली, पण काही उपयोग झाला नाही. आम्ही वेगळे होण्यापूर्वी तिने मला गुपचूप 500 रुपयांची नोट दिली. अनेक दिवस मी ठिकठिकाणी फिरलो आणि शेवटी मी आता जिथे आहे त्या रस्त्याच्या पलीकडे असलेल्या चहाच्या टपऱ्यावर पोहोचलो. तुम्हाला माहिती आहे, मी माझ्या कमाईची बचत करत आहे जेणेकरून मी माझ्या बहिणीला पुन्हा भेटू शकेन.’
प्रिताने त्याची कहाणी ऐकताच तिचे हृदय वेदनांनी दुखले; अश्रूचे थेंब तिच्या डोळ्यात साचले आणि तिच्या गुळगुळीत गालावर लोळले. बाहेरचा निसर्ग वारा आणि मुसळधार पावसाने गारठला होता तसे तिचे हृदय आतल्या गोंधळाने भरून आले. सलीमने काही मिनिटं गप्प बसला आणि मग त्रस्त स्वरात पुढे म्हणाला, ‘खरं बोलू मॅडम, मी इथे फक्त पावसाचा आसरा घेण्यासाठी आलो नाही. मी ज्या दुकानात काम करतो ते दुकान मालक न आल्याने गेले दोन दिवस बंद होते. काल रात्रीपासून मी जेवलो नाही.’ मला खूप भूक लागली होती. नेमाई, मला म्हणाले की आज या अपार्टमेंट कॉम्प्लेक्समध्ये एक उत्सव आहे. कचराकुंडीत भरपूर अन्न कचरा असेल. मी काही अन्न मिळवण्याच्या आशेने इमारतीत घुसलो, पण मी घरामागील अंगणात पोहोचण्यापूर्वीच चौकीदाराने मला पाहिले. प्रीथा आणखी सहन करू शकली नाही. ती सोफ्यावरून उठली आणि आणखी ऑर्डर देण्यासाठी रेस्टॉरंटला बोलावले. बाहेर पाऊस पडत असल्याने डिलिव्हरी वेळ लागेल असे तिला सांगण्यात आले. यावेळी प्रीथाला चीड आली आणि तिने त्यांना लगेच जेवण पाठवण्यास सांगितले; ती अतिरिक्त शुल्क सहन करेल, ती म्हणाली. त्या माणसाने व्यावसायिक सौजन्याने उत्तर दिले की ते त्यांच्या स्तरावर सर्वोत्तम प्रयत्न करतील. प्रीथाने रिसीव्हर सोडला आणि तिच्या श्वासाखाली माणसाला शिव्या दिल्या. इतक्यात त्या मुलाला काय देऊ असा विचार करू लागली. तिच्या अपार्टमेंटची दुरवस्था झाली होती, फ्रीजमध्येही काही फायदेशीर नव्हते. ‘तु इथेच थांब….मी काही सेकंदात येते’, ती म्हणाली. तिने कोणताही तयार नाश्ता न ठेवल्याबद्दल मोलकरणीला शिव्या दिल्या. तिला एका रॅकवर एक जार दिसला ज्यामध्ये काही कुकीज होत्या. ते उचलून ती घाईघाईने दिवाणखान्यात परतली. बरणी सलीमकडे देत ती म्हणाली ‘तुला मदत कर…मी जेवणाची ऑर्डर दिली आहे; थोडा वेळ लागेल.’ मुलगा थिजला आणि विनवणी करत म्हणाला, ‘नाही मॅडम…मी ठीक आहे. पाऊस थांबताच मी निघून जाईन. पण, कृपया मला पोलिसांच्या ताब्यात दिले जात नाही हे पहा…’
